İNME TEDAVİSİ

Güncellenme Tarihi:
Ağustos 6, 2025

İnme, beyin damarlarının ani tıkanması sonucu ortaya çıkan ve hayati risk taşıyan nörolojik bir tablodur. Genellikle boyun veya kafa içindeki damarların damar sertliği (ateroskleroz) ya da pıhtı oluşumu nedeniyle tıkanmasıyla meydana gelir. Bazen de başka bir bölgede oluşan pıhtı, dolaşım yoluyla beyin damarlarına ulaşarak ani bir tıkanıklığa neden olabilir.

Bu tür tıkanıklıklar, beynin ilgili bölgesine kan akışının kesilmesine yol açar ve bu da o bölgede görevli sinir hücrelerinin fonksiyonlarını hızla kaybetmesine neden olur. Müdahale edilmediği takdirde ciddi ve kalıcı nörolojik hasar ya da ölümle sonuçlanabilir.

İnme, yüksek tansiyon, diyabet, sigara kullanımı ve kolesterol yüksekliği gibi değiştirilebilir risk faktörleri açısından yönetilebildiği için önlenebilir bir hastalık olarak kabul edilir.

İnme Çeşitleri

İnme (felç), beyin damarlarında meydana gelen tıkanıklık ya da kanama nedeniyle, beynin bir bölümünün kan ve oksijen desteğinden mahrum kalması sonucu gelişen nörolojik bir tablodur. Klinik ve görüntüleme bulgularına göre inme temelde iki ana grupta incelenir:

İskemik İnme (Damar Tıkanıklığına Bağlı İnme)

En sık görülen inme türüdür ve tüm inme vakalarının yaklaşık %85’ini oluşturur. Ateroskleroz (damar sertliği), damar duvarının elastikiyetini kaybetmesi ve iç yüzeyinin bozulması sonucu damarda daralma ve tıkanmaya neden olur. Bu süreçte kan pıhtısı veya yağ birikintileri damarları tıkayarak beyne giden kan akışını durdurur. İskemik inme genellikle ani gelişir ve müdahale edilmediğinde kalıcı hasara yol açabilir.

Hemorajik İnme (Beyin Kanamasına Bağlı İnme)

Daha az sıklıkla görülse de, ölüm oranı daha yüksektir. Hemorajik inme, beyin damarlarının yırtılması ya da çatlaması sonucu gelişen kanamaya bağlıdır. Bu durum genellikle yüksek tansiyon, anevrizma (damar baloncuğu) ya da damar yapısındaki bozukluklar nedeniyle oluşur. Tüm inmelerin küçük bir kısmını oluştursa da, inme kaynaklı ölümlerin yaklaşık %30’unun bu tipe bağlı olduğu bilinmektedir.

Her iki inme türü de acil müdahale gerektirir. Belirtilerin erken fark edilmesi ve doğru tanı ile en uygun tedavi yöntemine hızla geçilmesi, yaşam kurtarıcıdır.

İnme(Felç) Nedenleri

İnme, büyük ölçüde önlenebilir bir hastalıktır. Ancak risk faktörlerinin farkında olmak ve kontrol altına almak, hastalığın oluşumunu engellemede kritik rol oynar. Bu faktörler iki ana gruba ayrılır: değiştirilebilir ve değiştirilemeyen risk faktörleri.

İskemik İnme Nedenleri

Ateroskleroz (Damar Sertliği): Beyin damarlarının duvarlarında kolesterol ve yağ birikintilerinden oluşan plakların gelişmesidir. Bu plaklar damarı daraltarak kan akışını kısıtlayabilir veya üzerinden kopan bir pıhtı (emboli) beyin damarını tıkayabilir. Boyun şah damarları (karotis arter) veya beyin içindeki büyük damarlardaki darlıklar bu şekilde oluşur. Tedavide anjiyografi ile stentleme, kan sulandırıcı ilaçlar ve risk faktörlerinin kontrolü temel yaklaşımlardır.

Küçük Damar Hastalığı: Beynin derinliklerindeki küçük damarların, yüksek tansiyon gibi risk faktörlerine bağlı olarak hasarlanması ve tıkanmasıdır.

Emboli: Kalp odacıklarında (özellikle atriyal fibrilasyon gibi ritim bozukluklarında) veya vücudun başka bir yerinde oluşan bir kan pıhtısının koparak kan dolaşımı yoluyla beyin damarını tıkamasıdır.

Beyin-Boyun Damar Yırtılması (Diseksiyon): Beyni besleyen bir atardamarın duvarında oluşan bir yırtık, kan akımını azaltabilir veya pıhtı oluşumuna neden olabilir. Bu durum fiziksel travma, bazı bağ dokusu hastalıkları veya bazen nedeni bilinmeyen sebeplerle ortaya çıkabilir. Özellikle genç inme hastalarında önemli bir nedendir. Erken tanı ile medikal veya gerekli durumlarda stent ile tedavi edilebilir.

Beyin Toplardamar Tıkanıklığı (Serebral Venöz Tromboz): Nadir görülen bir inme nedenidir. Beyindeki toplardamarlarda pıhtı oluşumu ile karakterizedir. Gebelik, bazı ilaçlar veya pıhtılaşma bozuklukları riski artırır. Temel tedavi kan sulandırıcılardır; nadiren kötüleşen vakalarda anjiyografik yöntemle pıhtının çıkarılması gerekebilir.

Hemarojik İnme Nedenleri

Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon): Kontrolsüz yüksek tansiyon, zamanla beyin damar duvarlarını zayıflatarak yırtılmalarına neden olabilir.

Anevrizma Yırtılması: Bir atardamar duvarında oluşan baloncuk şeklindeki zayıf bir noktanın yırtılmasıdır.

Arteriyovenöz Malformasyon (AVM): Atardamar ve toplardamarlar arasında anormal, kırılgan bir damar yumağının yırtılmasıdır.

Bu nedenlerle birlikte, ilerleyen yaşla beyin damarlarında biriken amiloid proteini (serebral amiloid anjiyopati), kanama riskini artıran ilaç kullanımı (örneğin kan sulandırıcılar), karaciğer hastalıkları ve kafa travması da beyin kanamasına yol açabilir.

Değiştirilebilir Risk Faktörleri

Bireyin yaşam tarzına ve medikal yönetimine bağlı olarak kontrol altına alınabilen risklerdir:

Hipertansiyon (Yüksek tansiyon)

Diyabet (Şeker hastalığı)

Kolesterol yüksekliği

Kalp ritim bozuklukları (özellikle atriyal fibrilasyon)

Sigara kullanımı

Hareketsiz yaşam tarzı

Sağlıksız beslenme alışkanlıkları

Bu faktörlerin yönetimiyle, inme riski büyük oranda azaltılabilir.

Değiştirilemeyen Risk Faktörleri

Kontrol edilemeyen ancak bireyin farkında olması gereken genetik ve demografik özelliklerdir:

Yaş: İnme riski yaşla birlikte artar. Olguların %75’i 60 yaş üzerindedir. 60 yaşından sonra her 10 yılda bir risk yaklaşık iki katına çıkar.
Cinsiyet: 55 yaş üzerindeki erkeklerde inme riski daha yüksektir. Ancak yaş ilerledikçe kadınlarda da risk artmaktadır.
Geçirilmiş inme öyküsü: Daha önce iskemik inme geçiren bireylerde, yeni bir inme riski belirgin şekilde artar.
Genetik yatkınlık: Ailede erken yaşta damar hastalıkları veya inme öyküsü bulunması, bireysel riski yükseltir.

Erken tanı ve risk faktörlerinin düzenli takibi, inmeyi önlemede en etkili adımdır.
Düzenli kontroller, sağlıklı yaşam alışkanlıkları ve risklerin profesyonel değerlendirmesi ile inme büyük oranda engellenebilir.

İnme (Felç) Nasıl Teşhis Edilir?

İnme şüphesiyle hastaneye başvuran bir hastada, inmenin tipini (iskemik/hemorajik), nedenini, beynin etkilenen bölgesini ve hasarın derecesini hızla belirlemek için bir dizi test istenir. Geçici iskemik atak (TIA) geçiren hastalarda ise, neden araştırılır ve tekrar inme riskini önlemeye yönelik tedavi hemen başlatılır.

Tanıda Kullanılan Yöntemler:

Fiziksel ve Nörolojik Muayene:

Bilinç düzeyi, kuvvet, duyu, denge, koordinasyon, konuşma ve görme gibi beyin fonksiyonları değerlendirilir.

Görüntüleme Testleri:

Bilgisayarlı Tomografi (BT): İlk başvuruda beyin kanamasını hızla taramak için kullanılır.
Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Beyin dokusundaki erken hasarı ve inmenin kesin nedenini BT’den daha detaylı gösterir.
Anjiyografi (BT, MR veya DSA): Beyin damarlarının detaylı görüntülenmesini sağlar. Darlık, anevrizma, AVM veya damar yırtıkları (diseksiyon) gibi problemleri tespit etmek için kullanılır. DSA (Dijital Substarksiyon Anjiyografi), kasık damarından girilerek yapılan ve “altın standart” kabul edilen bir yöntemdir.
Karotis/Vertebral Doppler Ultrason: Boyun damarlarındaki darlık veya plakları değerlendirmek için ses dalgalarını kullanır.

Diğer Testler:

Kan Testleri: Kan şekeri, kolesterol, pıhtılaşma parametreleri ve kan hücre sayımlarına bakılır.
EKG (Elektrokardiyogram) ve Ekokardiyogram: İnme kaynağı olabilecek kalp ritim bozuklukları (atriyal fibrilasyon) veya kalp odacıklarında pıhtı olup olmadığını araştırmak için yapılır.

İnme Belirtileri Nelerdir?

İnme, ani gelişen ve acil müdahale gerektiren bir nörolojik durumdur. Erken fark edilip hızlıca tedavi edilmediği takdirde kalıcı hasara ve yaşam kaybına neden olabilir.

Aşağıdaki belirtiler, inmenin habercisi olabilir:

Aniden gelişen bilinç kaybı veya bayılma
Kol ve bacaklarda güç kaybı (özellikle tek taraflı)
Yürüme zorluğu, denge ve koordinasyon bozuklukları
Konuşmada bozulma veya konuşamama
Ani kafa karışıklığı, bilinç bulanıklığı
Aniden başlayan, nedeni açıklanamayan şiddetli baş ağrısı
Anlamada güçlük çekme
Ağız köşesinde sarkma (özellikle tek taraflı)
Tek taraflı uyuşma veya hissizlik (kol ve bacaklarda)
Görme kaybı veya çift görme

İnme Anında Neler Yapılmalıdır?

Kendinizde veya bir yakınınızda ani yüz kayması, kol-bacakta güçsüzlük veya konuşma bozukluğu gibi inme belirtileri fark ederseniz, lütfen hiç vakit kaybetmeden 112’yi arayın. Unutmayın, inme tedavisinde zaman beyindir.

Erken ve hızlı müdahale sayesinde inme, günümüzde tedavi edilebilir bir hastalıktır. Doğru zamanda, doğru merkezde yapılan tedavilerle beyin dokusundaki hasar en aza indirilebilir, kalıcı sakatlık riski önlenebilir ve inme bulguları büyük oranda düzelebilir.

Hız, hayat kurtarır. İnme belirtileri geçici bile olsa (Geçici İskemik Atak), bu durum yaklaşan büyük bir inmenin uyarıcısı olabilir. Bu nedenle belirtilerin kendiliğinden geçmesini beklemeyin; derhal tıbbi yardım isteyin.

İnme (Felç) Anında Yapılması Gerekenler

İnme belirtileri görüldüğünde HIZLI hareket edin:

1. Hemen 112’yi Arayın: Asla kendiniz arabayla hastaneye gitmeye çalışmayın. Ambulans, sağlık ekiplerinin yolda hayati müdahaleye başlamasını ve sizi en uygun inme merkezine hızla ulaştırmasını sağlar.
2. Belirtilerin Geçmesini BEKLEMEYİN: Belirtiler tamamen düzelmiş olsa bile (Geçici İskemik Atak), mutlaka acil servise başvurun.
3. Zamanı Not Alın: Belirtilerin başladığı tahmini zaman, tedavi seçenekleri için kritik öneme sahiptir.
4. Acil Yardım Gelene Kadar:

- Kişiyi güvenli bir yere, mümkünse yan yatırın.
- Başını hafifçe yukarıda tutun.
- Sıkı giysileri gevşetin.
- Hiçbir şey yedirmeyin veya içirmeyin (yutma güçlüğü boğulmaya neden olabilir).
- Kusuyorsa, boğulmayı önlemek için başını yana çevirin.
- Hastanın tıbbi bilgilerini (kullandığı ilaçlar, alerjiler, önemli hastalıklar)

İnme (Felç) Tedavisi

İnme tedavisi, inmenin tipine (iskemik/hemorajik) ve hastanın durumuna göre değişiklik gösterir. Temel amaç, beyin hasarını en aza indirmek ve ikincil inmeleri önlemektir.

İskemik İnme Tedavisi (Damar Tıkanıklığı):

İntravenöz Trombolitik Tedavi (pıhtı eritici ilaç): Belirtilerin başlamasından sonraki ilk 4.5 saat içinde uygulanabilen “doku plazminojen aktivatörü (tPA)” adlı ilaç, pıhtıyı eriterek damarın açılmasını sağlar. Altın standart tedavidir.

Mekanik Trombektomi (Girişimsel Yöntem): Kasık damarından girilerek, inmenin nedeni olan büyük bir pıhtının anjiyografi eşliğinde özel cihazlarla çıkarılması işlemidir. Belirtilerin başlangıcından itibaren ilk 6 saat içinde en etkili olmakla birlikte, uygun hastalarda 24 saate kadar uygulanabilmektedir. İnme merkezlerinde 7/24 hizmet veren bu yöntem, büyük damar tıkanıklıklarında hayat kurtarıcıdır.

Hemorajik İnme Tedavisi (Beyin Kanaması):

Tedavi, kanamanın kontrol altına alınması, kanamanın nedeninin düzeltilmesi ve kafa içi basıncın azaltılmasına odaklanır.

- Kanama riskini artıran ilaçlar durdurulur, tansiyon sıkı kontrol altına alınır.
- Cerrahi veya Girişimsel Tedaviler: Büyük veya hayati tehlike oluşturan kanamalarda, kanayan noktayı onarmak veya pıhtıyı boşaltmak için cerrahi müdahale (kraniotomi) gerekebilir. Anevrizma veya AVM’ler için anjiyografik yöntemle (endovasküler) coil, stent veya yapıştırıcı maddelerle müdahale edilebilir.

İnme Sonrası İyileşme ve Rehabilitasyon

İnme sonrası rehabilitasyon, kaybedilen fonksiyonların yeniden kazanılması ve hastanın mümkün olan en yüksek bağımsızlık seviyesine ulaşması için hayati öneme sahiptir. Bu süreç, inmeden sonraki ilk 24-48 saat içinde, hastane ortamında başlar ve aylar, hatta yıllar boyunca sürebilir.

Rehabilitasyon, şunları içeren multidisipliner bir ekip çalışmasıdır:

Nörolog ve Fizyatrist: Tedavi ve rehabilitasyon planının yönetimi
Fizyoterapist: Yürüme, denge ve hareket becerilerinin geri kazanılması
Ergoterapist: Günlük yaşam aktivitelerinde (yemek yeme, giyinme) bağımsızlığın sağlanması
Konuşma ve Yutma Terapisti: Konuşma, dil ve yutma problemlerinin tedavisi
Rehabilitasyon Hemşiresi, Psikolog, Sosyal Hizmet Uzmanı

Rehabilitasyon, hastanede, özel rehabilitasyon merkezlerinde, ayaktan tedavi kliniklerinde veya evde sürdürülebilir. Sabır, kararlılık ve düzenli tedavi ile önemli iyileşmeler elde etmek mümkündür.